Cevahirü’l Esrar, Harezm Türkçesiyle yazılmış tamamı günümüze kadar ulaşmayan, varlığı hakkındaki bilgileri Şeyh Şeref’in yazmış olduğu Muin’il Mürid adlı eserden dolayı farkında olduğumuz dini tasavvufi bir eser olduğu düşünülen Harezm sahası eserlerinden biridir.
Cevahirü’l Esrar’ın anlamı esrarlı cevherler veya “ Söylenmemiş Harfler” olarak ifade edilebilir.
Eserin 1313 yılından önce ve Şeyh Şeref’in yazmış olduğu diğer eseri Mu‘înü'l-Mürîd’den önce kalaem alındığı tahmin edilen bir eseridir. Mu‘înü'l-Mürîd, göçebe Türkmenlere tasavvuf ve fıkha dair bilgiler vermek gayesiyle yazılmış bir eserdir. ( bkz HAREZM SAHASI EDEBİYATI ) Cevahirü’l Esrar’ın da aynı dini tasavvufi bir konuya sahip, manzum bir eser olduğu anlaşılmaktadır. Eser günümüze kadar ulaşamamış fakat Şeyh Şeref vasıtası ile eserin altı adet dörtlüğü günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu dörtlükler Muin’il Mürid adlı eserin sayfa kenarlarına yazılmışlardır. [1]Bu dörtlükler sayesinde Şeyh Şeref’in Cevahirü’l Esrar adlı bir eser daha yazdığı, o eserin de kaybolduğu bugüne kadar da gelemediği anlaşılmış olur. [2] Aynı şeklide bu dörtlüklerdeki içerikten dolayı Cevahirü’l Esrar adlı eserin konusunun da göçebe Türkmenlere tasavvuf ve fıkha dair bilgiler veren bir eser olduğunu ortaya koymaktadır.
Cevahirü’l Esrar adlı eserin varlığı Şeyh Şerf’in yazdığı Muinü’l Mürid adlı eserinin sayfa kenarlarına Muinü’l Mürid’le aynı vezinle ve dörtlükler halinde söylenmiş manzumelerden anlaşılmaktadır.[3] Şey Şeref bu dörtlükleri Cevahir’ül Esrar adlı eserden aldığını ve ilave ettiğini belirtir.
Şeyh Şeref, Muinü’l Mürid adlı eserinde Cevahir’ül Esrar adlı eserden yalnızca altı dörtlük[4] almıştır. Fakat Şeyh Şeref’in eserini Cevahir’ül Esrardaki şiirler ile yanı vezinde yazmış olması bile önemli bir soru işaretidir. Bu işaretler Cevahirü’l Esrar’ın Şeyh Şeref’in yazmış olduğu eserden daha büyük bir eser olduğu, Şeyh Şeref’in eserini Cevahir’ül Esrardan etkilenerek yazdığı akla gelen ihtimaller olmaktadır. ( bkz MU'ÎNÜ'L-MÜRÎD HAKKINDA BİLGİLER VE ŞEYH ŞEREF )
Eserin dili, konusu şekil ve vezin özellikleri MU'ÎNÜ'L-MÜRÎD’le aynıdır. Cevahirü’l Esrar adlı esere ait bazı parçalarının Muinü’l Mürid’de bulunmuş olması eserin Muinü’l Mürid’den daha önce yazılmış olabileceğini ortaya koymaktadır.
KAYNAKÇA
[1] Harizmi Muhabbetnamesinin İki Yeni Yazma Nüshası Üzerine Osman Sertkaya, Türkiyet Mecmuası
[2] Harezm Türkçesi Doç.Dr.Recep Toparlı, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları
[3] Osman Sertkaya, Harizmi Muhabbetnamesinin İki Yeni Yazma Nüshası Üzerine,Türkiyat Mecmuası file:///C:/Users/user/Downloads/1126
[4] Doç.Dr.Recep Toparlı, Harezm Türkçesi , Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları