Gazavâtnâme Çeşitleri ve Eserleri

 

 

 

Gazavât, Arapça gazve, yani gaza, cenk etmek, nâme Farsça destan manasına gelmektedir. Arap edebiyatında "magazi" diye bilinir. Ordunun akınlarını, savaşları, kahramanlıkları, zaferleri anlatılan düz yazı ya da şiir biçiminde anlatılır. Gazanâme olarak da bilinir

 

Hz. Peygamberin hayatı ve savaşlarını konu edinen Siyer kitapları, Müslüman askerlerin kahramanlık duygularını artıran gaza ve fetih hikâyeleri zamanla bu konuda yeni bir tarih yazıcılığının doğmasına neden olmuştur. Bu eserlerden gazavât-nâmeler, bilhassa Osmanlı dönemi için oldukça önemli kaynaklardır. [1]

 

Osmanlı tarih yazıcılığında önemli bir tür olan "Gazavât-nâme" ler, esas itibari ile bir padişah devrini anlatan ya da geniş olarak "Tevârîh-i Âl-i Osman" tipinde eserlerdir. Bunlar, bazen kroniklerle birlikte de değerlendirilirler. Osmanlı tarihlerinin bazıları hilkatten (Hz. Âdem’in yaratılışı) , bazıları da Osmanlı hanedanının ortaya çıkışından ve bazıları da belli bir devreye ait eserler olmakla beraber; edebî eserler arasında, belli başlı gazaları tasvir edenler de bulunmaktadır. Ahmedî'nin İskendernâme'si, Taşlıcalı Yahya Bey'in Usûl-nâme'si bu tür eserlerdir. ( BKZ  İSKENDERNAME AHMEDİ )

 

 Bununla beraber, yukarda da değinildiği gibi gazâ-nâme veya zafernâme adını taşıyan eserler de vardır ki bunlar, büyük bir tarih kitabının değişik bölümlerinden oluşmaktadır. Bunlar, bazen ayrı bir cilt teşkil ettiği için bu eserlere böyle bir ad verilmiş olmasının doğal olduğu kadar, daha sonra müstensihler tarafından da isimlendirilmiş olabilmektedir. [2]

 

GAZAVATNAMELER VE TÜRLERİ

 

Gazavatnamelerin ilk örnekleri din büyükleri ve uluları için yazılmış olanlarıdır. Bunun ilk örnekleri ise Hz Ali, Hz Ömer, Hz Hamza adına yazılmış olanlarıdır. Kirdeci Alî’nin yazıya geçirmiş olduğuKirdeci Alî Kesik Baş Destanı,  Güvercin Destanı Kirdeci Ali ( Hz. Muhammet ile Güvercin ), Ejderha Destânı ve Dâstân-ı Ömer İbni Hattâb gibi destanların yanı sıra Gazavat- ı Ali Ahtem Destanı, Gazavat- ı Ali Merhur Şahın Müslüman Olması Destanı, Gazavat-ı Ali Der Memleket-i Sind ti,

Gazavatı Bahri Umman ve Sandık   gibi HZ ALİ CENKNAMELERİ  13. 14. Yy dan itibaren oluşmaya başlayan Gaza ve Gazavatanameler olmaktadır.

 

Osmanlı ve Germiyan sahasında ise ilk örnekler 15. yüzyılda Ahmedi, Zaifi ve Sabit gibi şairler tarafından verilmiştir. İlk örneklerinin 15. yüzyılda verilmesini Prof. dr. Mine Mengi; bu yüzyılda Osmanlı imparatorluğunun fetihlerinin hız kazanmasıyla açıklar. Ayrıca türün en yetkin örnekleri 16. yüzyılda Mihaloğlu Ali Bey Rumeli’deki akınlarını anlatan Gazavatname ile verilmiştir. Ali bey'in akınlarını anlatan bu Gazavatname Agâh Sırrı Levend tarafından incelenerek yayımlanmıştır.

İslam edebiyatında bu tür eserlerin en ünlüsü Vakidi’nin Kitab-ül-Megazi’sidir. Bu eserler muayyen devirlere ait hadiseleri ayrıntılı bir tarzda anlatmaları dolayısıyla tarihçilerin çalışmalarına kaynak teşkil etmektedir. [3]

 

Türk edebiyatında ilk gazavatname örnekleri 14. yüzyılda yazılmaya başladı. On altıncı yüzyıldan itibaren bu tür eserlerin yazımında büyük bir artış görüldü. Gaza namelerde düşmanla yapılan tek bir muharebe, gazavatnamelerde ise birçok muharebeye yer verilmektedir. Gazavatnameler konuları itibariyle üç bölüme ayrılırlar:

 

  1. Padişahlardan birinin hayatını ve zamanındaki seferlerle belli başlı olayları tasvir eden manzum ve mensur eserler: Selimnameler ve Süleymannameler gibi.
  2. Vezirlerden veya ünlü komutanlardan birinin savaşlarını konu edinen gazavatnameler: Barbaros Hayreddin Paşa,

Barbaros Hayreddin Paşa Köprülü Fazıl Ahmed Paşa, Tiryaki Hasan Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşanın seferlerini anlatan gazavatnameler bu türdendir.

  1. Belli bir seferi yahut bir kalenin alınmasını tasvir eden gaza nameler:

 

Tiryaki Hasan Paşa Kanije savunmasıyla meşhur, Osmanlı kumandanı. 1530 senesinde doğdu. Enderun'da yetiştikten sonra, Sultan Üçüncü Murad’ın şehzadeliğinde Manisa’ya gönderildi. Onun baş muhasipliğini yaptı.

 

Gazavât-nâme Çeşitleri

 

  1. İslam büyüklerini konu eden Gazavât-nâmeler.
  2. Padişahları ve onların zamanında yapılan savaşları ve belli başlı olayları konu eden manzummansur Gazavât-nâme. Süleymannâme veya Selim-nâme de denir. ve
  3. Ünlü komutanları ya da vezirleri konu eden Gazavât-nâmeler.
  4. Sefer veya zaptedilen yerleri konu alan Gazavât-nâmeler.

 

Ayrıca Türk Edebiyatı’nda kırkı manzum olmak üzere iki yüz elliden fazla gazavât-nâme mevcuttur.

Gazavât-nâmeler tarih için büyük önem taşımaktadır. Çünkü belli bir döneme ışık tuttuğundan ve ayrıntılı olarak işlediğinden dolayı araştırma için niteliklidir.

Osmanlı Devletinde gerilemenin başlaması ve büyük zaferlerin kesilmesi ile gazavatnamelerin yazılmasında da bir azalma görüldü. En son yazılan gazavatnameler 1853 Kırım Seferi ile 1897 Yunan Harbine aittir. Edebiyatımızda kırkı manzum olmak üzere 250 kadar gazavatname tesbit olunmuştur. Bunlar içerisinde tarih ve dil açısından en önemlileri şunlardır:

 

BAZI GAZAVATNAMELER

 

Gazavât-ı Sultan Murad b. Mehemmed Hân: İzladi ve Varna (1443-44) Târih-i Ebü'1-Feth: Tursun Bey (Fatih dönemini içeren eseridir) Mahrûsa-i Fetlı-i Kostantıniyye: Tâc-zâde Ca'fer Çelebi , Feth-i Kostantıniyye: İmam-zâde Mehmed Es'ad, Şükrî-i Bitlîsî'nin Selîm-nâmesi, Üsküplü İshak Çelebi'nin Selîmnâmesi, Kalkandelen'li Sücûdî'nin Selîm-nâmesi, Keşfî'nin Selîm-nâmesi,

Gazavat-ı Sultan Murad Han (Yazarı belli değil), Gazaname-i Rum (Kaşifi), Gazavat-ı Hayreddin Paşa (Seyyid Murad), Gazavat-ı Gazi Hasan Paşa (Çakeri İsmail), Gazavat-ı Hüseyin Paşa (Hüseyin Resmi) ve Gazavat-ı Sultan Süleyman Han (Yazarı belli değil). XV. Suzi Çelebi, “Mihailoğlu Ali Bey’in Gazaları(15 bin beyitlik Gazavatname) (1455-1523) Zaifi Gazavatnamesi, Sabit Gazavatnamesi, Kâşîfi’nin Gazanamesi.

 

Kaynakça

 

https://www.edebiyadvesanatakademisi.com/edebiyad/438-gazavatname_konulari_%C3%B6zellikleri_turleri_%C3%B6rnekleri.html

Dr. Engin Yılmaz - Türk Dünya Araştırmaları - Sayı 118 - Şubat 1999

Gazavat-ı Sultan Murad b. Mehemmed Han'da Cümle ,Yeter TORUN  / Yüksek Lisans Tezi/ CÜ./Adana

Dursun Fakih’in Gazavatnâmesi (Ankara 1964).

Gazavat-ı Sultan Murad B.mehemmed Han; İzladi Ve Varna Savaları (1443-1444) Üzerinde Anonim Gazavatname, Halil İnalcık, Mevlüt Oğuz

Gazavat-ı Sultan Murad b. Mehemmed Han'da Cümle ,Yeter TORUN  / Yüksek Lisans Tezi/ CÜ./Adana

Dursun Fakih’in Gazavatnâmesi (Ankara 1964).

Gazavat-ı Sultan Murad B.mehemmed Han; İzladi Ve Varna Savaları (1443-1444) Üzerinde Anonim Gazavatname, Halil İnalcık, Mevlüt Oğuz

 

İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKLERİ

 

KAYNAKÇA 

 


KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER
1 Ondördüncü Yüzyılda Oluşan Dini Destanlar
2 Destan NedirTürleri Hikaye Menkıbe Efsane İlişkisi
3 MENKIBE NEDİR VE DİVAN EDEBİYATINDA MENKIBELER VE MENKIBEVİ ŞAHSİYETLER
4 MENAKIBNÂME NEDİR TÜM ÖZELLİKLERİ
5 Gazavatname ve Türleri
6 Gaza ve Gazavataname Nedir
7 Gazavat-ı Ali Der Memleket-i Sind Hakkında ve Özeti
8 Gazavatı Bahri Umman ve Sandık ile Hatırlattığı Mitolojik Öğeler
9 Gazavat- ı Ali Merhur Şahın Müslüman Olması Destanı
10 Gazavatı Bahri Umman ve Sandık Destanı ve Özeti





Şahamettin KuzucularAdmin / Erkek / 1/20/2016

  


  • Hakkımda

    •  

    Şahamettin KUZUCULAR 1961’de Sivas’ta doğmuş, ilk, orta ve liseyi burada tamamlamıştır. Yükseköğrenimimi Ankara DTCF 1985 yılında tamamlayan yazar 1987 yılında Bilecik ve İzmir’de askerlik hizmetini yaptıktan sonra öğretmenliğe başlamış; Kars, Sivas ve Hatay’da Edebiyat Öğretmenliği görevinde bulunmuştur.

     

    Sivas’taki öğretmenlik yaparken “ Eşref Bey Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma “ adlı tezi ile yüksek lisansını yapan yazar; 2007 ve 2008 yılları arasında Özleşim şiir veznini, Özleşim şiir sistemini ve Özleşim şiir sanatı anlayışını geliştirir. Böylece bir şiirde aruz ve hece ölçüsünü de birleştirebilen; Türk şiirinde farklı bir şiir vezni geliştirebilen ilk şair olma unvanını elde etmiştir.

     

    2009 yılından itibaren Edebiyat ve Sanat Akademisini oluşturan yazar,  ülkemizin en ciddi Edebiyat, Geleneksel Türk Sanatları ve Güzel sanatlar kaynak sitesini meydana getirmeyi başarmıştır. Kısa adı Edebiyat ve Sanat Akademisi.com olan bu kaynak ve paylaşım sitesi alanında Google’ının otorite kabul ettiği sitelerin başındadır.

     

    Edebiiayt ve Sanat Akadisi.com ( Esa ‘da ) Divan, halk ve son dönem Türk Edebiyatı ve şiir sanatına dair binlerce makalesi olan yazarın divan şairleri, halk ozanları ve günümüz edipleri hakkında çok sayıda biyografi de hazırlamıştır. Bunların dışında şiir sanatı, edebiyat,  edebiyat terimleri mazmunları, edebi bilgiler konusunda yüzlerce inceleme ve makalesi bulunmaktadır.

     

     “Özleşim” Kitabı 2008 de, “Dörtyol, Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri” adlı kitabı 2012 yılında basılmış, II. Baskısı 2018 yılında “Çukurova Gavurdağı Tarihi ve Türkmenleri “ adıyla yeniden yayımlanmıştır. “ Eşref Bey İl Zühre Han ( Metin- Tenkit- İnceleme) ” 2018, Akıl Fikir Yayınları kanalıyla basılmıştır. “Alaçıktan Gökdelene” adlı romanı ise Akademisyen yayınları tarafından 2018 yılında gün yüzü görmüştür.

    2107 yılında Batman Valiliği ve Edebiyat Sanat Akademisi tarafından düzenlen kardeşlik konulu şiir yarışmasının kitabı olan” Kardeşlik Şiirleri “ antolojisini hazırlamış,  Edebiyat ve Sanat Akademisinin Dörtyol’da ilk kurşun konulu şiir yarışmasının antolojisi olan “İlk Kurşun “adlı seçkiler kitabı 2018 yılında Akademisyen Yayınları tarafından basılmıştır. Ahilik, Kalenderilik ve Osmanlının esnaf teşkilatının çöküşünü anlattığı Ahi Baba Çıkmazları adlı romanı Akıl Fikir Yayınları tarafından basılmıştır. Kasım 2021

     

    2017 yılında kurulan ve halen Edebiyat Sanat ve Sanatçıları Derneği’nin başkanı olan şair, çok sayıda şiir organizasyonları ve etkinlikleri de gerçekleştirmiş olup,  yurt içinde ve Azerbaycan’daki sempozyumlarda bildiriler sunmuştur. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi ile İki Devlet Tek Millet konulu  bir şiir yarışması ve etkinlik de düzenlemiştir. 

     

    Halen Hatay Dörtyol’da yaşayan şairin basıma hazır çok sayıda kitabı bulunmaktadır.