AKSATKIN İLE KULMIRZA DESTANI ve ÖZETİ ( Kırgız Destanı ) Dr. Doğan Kaya

AKSATKIN İLE KULMIRZA DESTANI  ve  ÖZETİ ( Kırgız Destanı )  Dr. Doğan Kaya
 
 
AKSATKIN İLE KULMIRZA
 
Halk arasında Ak Möör, Canıl-Mırza, Şırdakbek ve Taylak Batır tarihte vuku bulmuş bir olayın ağızdan ağza geçerek anlatılageldiği eserlerden birisidir.
Çoğunluğu Kırgızistan’ın güneyinde anlatılan beş eş metni tespit edilmiştir. Bunlardan ikisi 1947 yılında  Miftakov ktarafından Sıdıkov Çal’dan ve Tacibayeva Anargül’den derlenmiştir. Lirik bir destan olan Kulmırza ile Aksatkın aynı zamanda hacimsizdir. S. Çal eşmetni 207, T. 128 dizedir. Bu husus, destanın eksik olduğunun anlamına gelmez, çünkü esas olay kısadır. Destanın ayrıca Ç. Sıdıkov, Togolok Moldo ve Radloff eşmetinleri de vardır. Togolok Moldo’nun eşmetninde, başlangıç ve son kısımları diğerlerinden farklıdır.
Destanda iki gencin temiz aşkı ve onlara engel olmak isteyenler konu edilmiştir. Yapı itibariyle manzum olan destanda dizeler “dostum”, “yiğit ey”, “babacığım” gibi dizelerle bitirilmiştir.
Ç. Sıdıkov’un variyantı’nın özeti şöyledir:
Kıpçak kabilesinden, İmanalı kızı Aksatkın, Kubat’ın oğlu Kulmırza’ya âşık olur. Kulmırza’nın ise babası Bek Nayman, annesi de Kıpçak kabilesindendir.
Aksatkın, Kulmırza’ya duygularını belli eden bir mektup yazar ve geceleyin gelmesini ister. Kulmırza gelir ve sabaha kadar kızın yanında kalır. Sabah ezanları okunurken Aksatkın uyanır ve derhal gitmesini ister. Eğer gitmezse kamçıyla dövüleceğini, bıçakla öldürüleceğini söyler. Kulmırza gitmek istemez. Bu sırada dışarıdan babasının adamları gelip Kulmırza’yı bıçaklayarak öldürür. Bunun üzerine Aksatkın tilki derisinden olan kürkünü giyip dışarıya çıkar, ağlamaya başlar. Babası kimi isterse kendisini ona vereceğini, hatta onun adını Kulmırza dahi koyabileceğini söyler. Aksatkın, Kulmırza’sız hayatın kendisi için anlamsız olduğunu söyler göğsüne bıçak saplayıp canına kıyar.
Kulmırza’yı öldürenler kimseye bildirmeden Kül tepesine gömerler.
(Togolok Moldo’nun eşmetninde Kulmırza Aksatkın’ın koynunda yatarken, yeğeni Kulmırza’yı babasının yardımcılarına öldürtür ve bırakıp kaçıp gider. Kubat oğlunu ararken Obanbay’ın kervanına rastlayıp, oğlundan haber alamadığını söyler. O zaman Aksatkın Kubat’a, ağıt söyleyerek Kul Mırza’nın ne zaman, nasıl öldürüldüğünü, na’şının nerede olduğunu bildirir. Daha sonra Atsatkın Kulmırza’nın kardeşi Beymırza ile evlenir.
Radloff eşmetninde, Kulmırza’yı, Atsatkın’ın babası bıçaklayarak öldürür.)
Dr. Doğan Kaya
 
 
Dr. Doğan KAYA, KIRGIZ DESTANLARI, SALKIMSÖĞÜT Yayınları: I. Baskı Ankara 2015
 





EsaAdmin / Erkek / 8/24/2016