Ali Şir Nevai Şiirleri ve Hayatına Dair

RESİM ALINTI: TDİA , Ali Şîr Nevâî’yi tasvir eden bir minyatür (Meşâirü’ş-şuarâ, Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 772, vr. 40^b)

ALİ ŞİR NEVAİ

1441'de Herat'ta doğdu. Babası Timur'un meliklerinden Sultan Ebu Said'in veziri Kiçkine Bahşi idi. Ali Şir Nevai'nin ilk eğitimini babası verdi. Daha sonraki eğitimine Horasan ve Semerkant'ta devam etti. Sultan Hüseyin Baykara ile okul arkadaşı idi. Hatta okurken aralarında kim devlet idaresine geçerse diğerini unutmamak üzere sözleşmişlerdi.

Sultan Hüseyin Baykara, Herat'ta yönetimin başına geçince sözleştikleri gibi Ali Şir Nevai'yi aradı. Onun Semerkant'ta olduğunu öğrendi ve Maveraünnehir Meliki Ahmet Mirza'ya bir mektup yazarak Ali Şir Nevai'yi kendisine göndermesini istedi. ALi Şir Nevai , Ahmet Mirza'nin adamları tarafından Herat'a götürüldü.Hüseyin Baykara, onu önce mühürdar yaptı daha sonra vezirlik görevine tayin etti.

Görevi sırasında bol bol kitap okumak, ilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma yapmak imkanı bulan Ali Şir Nevai, bir süre sonra yaptığı işten sıkılmaya başladı. İstifasını Hüseyin Baykara'ya sunduysa da kabul edilmedi. Aksine Esterabad Valiliği'ne tayin edildi. Ali Şir Nevai, valilik görevinde fazla durmadı ve 1490 yılında ayrıldı.

Valilik görevinden ayrıldıktan sonra Bilim ve Sanat konularında yoğunlaşan ALi Şir Nevai , 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat'ta vefat etti.

Şiirlerini Türkçe ve Farsça yazan Ali Şir Nevai, Arabçayı da çok iyi öğrenmişti. Meşhur ilim adamlarından Molla Cami, onun şiir arkadaşlarındandır. Kaşgarlı Mahmut'tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şir Nevai, Muhakemet-ül Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsça'yı karşılaştırarak pek çok yerde Türkçe'nin üstünlüğünü savunmuştur. Nevai, bu kitabını Türkçe'yi bırakarak eserlerini Farsça verenlere ithafen yazmıştır. Ali Şir Nevai, Türkçe yazdığı şiirlerinde Nevai, Farsça yazdığı şiirlerinde ise Fani mahlaslarını kullanmıştır.

Ali Şir Nevai'nin dördü Türkçe, biri de Farsça olmak üzere beş ayrı Divanı vardır. Türkçe Divanlarının genel adı Hazain-ül Maani'dir. Türkçe Divanlarını, Garaibü'l-Sağir, Nevadir-üş Şebab, Bedayi-ül Vasat ve Fevaidü- Kiber adları altında yazmıştır.

Beş mesnevisinden meydana gelen Hamse'si ile Türk edebiyatında ilk hamse yazan Ali Şir Nevai'in divanlarından hariç 18 ayrı eseri daha vardır.

Gazel / Ali Şir Nevai

Bahâr boldu vü gül meyli kılmadı könlüm
Açıldı gonce vü likin açılmadı könlüm

Yüzün hayâli bile vâlih irdi andak kim
Bahâr kelken ü kitkenni bilmedi könlüm

Yüzün nezâresi de mahv ü mest idi ya'ni
Ki gül çağıda zamâni ayılmadı könlüm

Nevai gonce diler könlüm ağzın etti heves
Eğerçi tapmadı lakin yanılmadı könlüm

Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma

Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma
Ey gönül! Yüz eziyet gelse; göze başkasını alma.
Bin bela yüzlense ey can! Yardan ayrılma.
Olsa yüz bin canım al ey hicran! Lakin kılma,
Yarımı benden cüda, yahut beni ondan cüda.

Ali Şir Nevai

*********

Men Türkçe başlaban rivayet
kıldım bu fesâneni hikâyet.

Kim, şuhreti çün cahânga tolgay,
Türk eliğe dağı behre bolgay.

Nev çünki bükün cahânda etrâk
Köptür huştab'u safı idrâk

GAZELKara gözlüm

Kara kö'zlüm, gelu mardumlug' imdi fan kıl
Kö'züm qarası da mardum gibi vatan kıl

Yüzün guliga gönül ravzasin yasa gülşen,
Kodun Nihal ki çün gulşenin çemen kıl

Takovaringg'a bag'ir qonidin hino bog'la,
Etingg'a g'amzada jon rishtasin rasan qilg'il.

Firoq tog'ida topilsa tufrog'im, ey charx,
Xamir etib yana ul tog'da ko'hkan qilg'il.

Yuzung visolig'a yetsun desang ko'ngullarni,
Sochingni boshdin-ayog' chin ila shikan qilg'il

.
Xazon sipohiga, ey bog'bon, emas mone'
Bu bog' tomida gar ignadin tikan qilg'il.

Yuzida terni ko'rub o'lsam, ey rafiq, meni
Gulob ila yuvu gul bargidin kafan qilg'il.

Navoiy, anjumani shavq jon aro tuzsang,
Aning boshog'lig' o'qin sham'i anjuman qilg'il.

Ali Şir Nevai Şiirleri

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya s_kuzucular@hotmail.com

KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER

1 Ali Şir Hikayesi Fikret TÜRKMEN Derlemesi Özeti
2 ÇAĞATAY SAHASI TÜRK VE DİVAN EDEBİYATI
3 Ali Şir Nevai Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
4 Mecalisü'n Nefais İlk Tezkire Ali Şir Nevai
5 Muhakemetül Lugateyn Hakkında Alıntılar Önemi ve Nevai
6 HAREZM SAHASI EDEBİYATI
7 Genceli Nizami'den Beyitler ve Deyişler
8 Leyla ile Mecnun Hakkında Mesnevileri ve Özeti
9 Leyla ile Mecnun'un Kökeni ve Leyla ile Mecnun Mesnevileri
10 Ferhat ile Şirin Hikayesi Varyantları ve Özetleri
11 Hüsrev ü Şirin ve Ferhat İle Şirin Mesnevileri İle Ana Konuları
12 İskendername Ahmedi

Şahamettin KuzucularAdmin / Erkek / 20.01.2016

Hakkımda

Şahamettin KUZUCULAR 1961’de Sivas’ta doğmuş, ilk, orta ve liseyi burada tamamlamıştır. Yükseköğrenimimi Ankara DTCF 1985 yılında tamamlayan yazar 1987 yılında Bilecik ve İzmir’de askerlik hizmetini yaptıktan sonra öğretmenliğe başlamış; Kars, Sivas ve Hatay’da Edebiyat Öğretmenliği görevinde bulunmuştur.

Sivas’taki öğretmenlik yaparken “ Eşref Bey Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma “ adlı tezi ile yüksek lisansını yapan yazar; 2007 ve 2008 yılları arasında Özleşim şiir veznini, Özleşim şiir sistemini ve Özleşim şiir sanatı anlayışını geliştirir. Böylece bir şiirde aruz ve hece ölçüsünü de birleştirebilen; Türk şiirinde farklı bir şiir vezni geliştirebilen ilk şair olma unvanını elde etmiştir.

2009 yılından itibaren Edebiyat ve Sanat Akademisini oluşturan yazar, ülkemizin en ciddi Edebiyat, Geleneksel Türk Sanatları ve Güzel sanatlar kaynak sitesini meydana getirmeyi başarmıştır. Kısa adı Edebiyat ve Sanat Akademisi.com olan bu kaynak ve paylaşım sitesi alanında Google’ının otorite kabul ettiği sitelerin başındadır.

Edebiiayt ve Sanat Akadisi.com ( Esa ‘da ) Divan, halk ve son dönem Türk Edebiyatı ve şiir sanatına dair binlerce makalesi olan yazarın divan şairleri, halk ozanları ve günümüz edipleri hakkında çok sayıda biyografi de hazırlamıştır. Bunların dışında şiir sanatı, edebiyat, edebiyat terimleri mazmunları, edebi bilgiler konusunda yüzlerce inceleme ve makalesi bulunmaktadır.

“Özleşim” Kitabı 2008 de, “Dörtyol, Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri” adlı kitabı 2012 yılında basılmış, II. Baskısı 2018 yılında “Çukurova Gavurdağı Tarihi ve Türkmenleri “ adıyla yeniden yayımlanmıştır. “ Eşref Bey İl Zühre Han ( Metin- Tenkit- İnceleme) ” 2018, Akıl Fikir Yayınları kanalıyla basılmıştır. “Alaçıktan Gökdelene” adlı romanı ise Akademisyen yayınları tarafından 2018 yılında gün yüzü görmüştür.

2107 yılında Batman Valiliği ve Edebiyat Sanat Akademisi tarafından düzenlen kardeşlik konulu şiir yarışmasının kitabı olan” Kardeşlik Şiirleri “ antolojisini hazırlamış, Edebiyat ve Sanat Akademisinin Dörtyol’da ilk kurşun konulu şiir yarışmasının antolojisi olan “İlk Kurşun “adlı seçkiler kitabı 2018 yılında Akademisyen Yayınları tarafından basılmıştır. Ahilik, Kalenderilik ve Osmanlının esnaf teşkilatının çöküşünü anlattığı Ahi Baba Çıkmazları adlı romanı Akıl Fikir Yayınları tarafından basılmıştır. Kasım 2021

2017 yılında kurulan ve halen Edebiyat Sanat ve Sanatçıları Derneği’nin başkanı olan şair, çok sayıda şiir organizasyonları ve etkinlikleri de gerçekleştirmiş olup, yurt içinde ve Azerbaycan’da davet edildiği sempozyumlar da bildiriler de sunmuştur.

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi ile İki Devlet Tek Millet konulu bir dizi etkinlik için protokol imzalayan şair, İki Devlet Tek Millet konulu bir dizi etkinliğin koordinatörü durumundadır.

Halen Hatay Dörtyol’da yaşayan şairin basıma hazır çok sayıda kitabı bulunmaktadır. Edebiyat Ve Sanat Akademisi. Com’un sahibi olan yazar ülkenin önde gelen yazılım firması Team AŞ ile işbirliği içine girmiş, ESA’nın edebiyat camiasında etkinliğini arttıracak önemli bir adım daha atmıştır.