Nurullah Berk
Nurullah Berk (d.22 Mart 1906 İstanbul -ö.9 Ocak 1982 İstanbul ) Türk Ressam Türkiye’ de geometrik-figüratif yapımcılığın (konstruktivizim) ilk temsilcilerinden biridir. Müstakiler ve D Grubu Ressamları denilen Sanatçılar biriliğinin kurucu üyelerindendir.
Türkiye’de geometrik-SOYUT FİGÜRATİF yapımcılığın (konstruktivizim) ilk temsilcilerinden biri sayılan RESSAM ve yazar Nurullah Berk 22 Mart 1906'da İstanbul 'da doğdu ve 9 Ocak 1982'de İstanbul da hayatını kaybetti.
HAYATI
İlk Okulu Heybeliada’da, orta okulu Nişantaşı’nda okudu. Galatasaray lisesini bitirdikten sonra, 1924 Sanayii Nefise’ye girdi. Nurullah Berk, Sanayi-i Nefise Mektebi'nde İbrahim Çallı ve Hikmet Onat'ın öğrencisi oldu. 1924'te Fransa'ya gitti ve Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nda Ernest Laurent'la çalıştı. Dönemin Sanat başkenti Paris ve orada yaptığı çalışmalar, Sanatçının sanata bakışını biçimlendirdi.
1928' de öğrenimini tamamlayarak Türkiye'ye döndü ve bir grup arkadaşıyla “Müstakil Ressamlar Birliği Sanatçılarının kurucuları arasında yer aldı.“ Sanatçı bir çeşit dayanışma isteğinden öte herhangi bir akım felefesi ortaya atamamasından dolayı” bir müddet sonra bu birlikten ayrıldı.[1]
Beş yıl sonra yeniden Paris' e giden sanatçı 1933'te Türkiye'ye geri döndü ve aynı yıl Abidin Dino,, Ressam Elif Naci, Zeki Faik İzer , Cemal Tollu, ve Zühtü Müridoğlu , ile birlikte "Türkiye'ye egemen izlenimci tutuma karşı, biçim olarak Batı’ daki çağdaş akımlara paralel kübist ve yapımcı teknik” şeklinde tarif edilen yeni bir anlayışın öncülüğünü yaptı.[2]
1933 yılında, Zeki Faik İzer’in Cihangir’deki evinde bir araya gelen; Cemal Tollu, Zeki Faik İzer, Abidin Dino , Ressam Ressam Elif Naci ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu . Sonunda yeni bir sanat grubunu kurmaya karar verdiler. Berk’in önerisiyle bu grup “D Grubu” ismini aldı. Grubun adı, Türkiye'deki dördüncü grup olmalarından ve d harfinin alfabedeki dördüncü harf olmasından kaynaklanıyordu.[3][4]
Nurullah BERK, LHOTE ve LéGER atölyelerine devam ederken bu sanatçıların resimde savundukları desen, kütle ve hacim yaratma anlayışlarını benimsemiş, Türkiye’de İzlenimci (izlenimcilik) Çallı Kuşağının yok ettiğini düşünmüş ve bu anlayışları Türk Resim Sanatına yeniden getirmeyi planlamıştı. Bu amaçla kurulmasına öncülük ettiği D grubu dönemi resimlerinde (1933-35) Birleşimsel kübizm’e yakınlığı sezilir. 1933’te yaptığı iskambil kağıtlı natürmort dizisinden ikinci yorum örneği, bu eğilimlerin bir ürünü olmuştu.
Yurtiçi ve yurtdışında birçok sergi açan Berk, 1947'de Ahmet Çanaklı Ödülünü, 1966'da 28. Devlet Resim ve Heykel Sergisi birincilik ödülünü ve 1975'te DYO Ödülü Resim Yanşmasını kazandı. Berk'in son 15 yıllk çabası ise "Doğu ile Batı esprilerini kaynaştırmak, geleneksel sanat biçimlerini Batı anlaşıyla bağdaştırmak" biçiminde yorumlandı. Nurullah BERK, Türk Resim Sanatında plastik değerleri öne çıkarmayı amaçlayan grup içersinde, yanlızca resimleri ile değil, grubu ve sanat anlayışını tanıtmayı amaçlayan yazılarıyla da öne çıktı. D grubu nun sanatsal dilini Nurullah BERK oluşturmuştur. D grubu ile başlayan yenileşme evresi içinde bu dönümde oluşan bütün sorunlara açık, aydın ve sanatçı kimliği ile kültür dünyamıza bu sorunların tartışılmasına zemin hazırlamış, tartışmalara bizzat katılmış. Türk sanatının yöneldiği batı dünyası karşısında, kimliksel bir yapıya götürücü çözüm olanakları sorgulamış ve bu tür bir sorgulamanın kendi sanatına yansıyan boyutlarını sürekli olarak gündemde tutmayı başarmıştır.[5]
1939’da İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’ne öğretim üyesi oldu. 1962’de de İST. Resim ve Heykel Müdürlüğüne getirildi.1939’ dan 1968’e kadar Türk plastik sanatların kurumsallaşması yolunda yoğun çaba göstermişti. Nurullah BERK, UNESCO’ya bağlı “Uluslararası Sanat Eleştirmeni Türkiye Komitesi’ni Suut Kemal YETKİN’le birlikte kurmuştu. [6] 1953'te Suut Kemal Yetkin'le birlikte UNESCO'ya batı Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Birliği'nin Türkiye ulusal komitesini kurdu. 1954’te de kongre kurulmasına katkı sağlamıştı. Paris, Moskova, Bükreş, Leningrad ve Brüksel’de açılan “Çağdaş Türk Grafik Sanatları” sergilerinde komiserlik yapmıştı. Sao Paolo ve Venedik bienallerine katıldı.[7] Berk'in sanat tarihi, resim ve heykel sanatı konulu çok sayıda yayınlanmış yapıt vardır. [8]
Nurullah Berk, Türk Resminin Batı resmi ile kurduğu ilişkide önemli yer tutar. Resimlerinin çok eleştirilmesi, dahası kendisinin bile, “üçüncü sınıf ressam ve yazar” olduğunu ileri sürmesi, onun önemini azaltmaz. Toplumlardaki yeni oluşumlarda ilklerin işi her zaman zordur. Nurullah Berk belki bu anlamda ilk değildir ama çağdaş sanattaki yeni anlayışlara ayak uydurma isteği ile ilklerin içinde yer alır. [9]
Özel ve Toplu Sergileri
1954 İstanbul Amerikan Kültür Merkezi
1960 Beyoğlu Belediye Şehir Galerisi
1971 Taksim Belediye Sanat Galerisi
1977 Güzel Sanatlar Akademisinde Retrospektif Sergisi
Sao Paulo ve Enedik Bienalleri
Bükreş, Sofya, Budapeşte, Prag, Helsinki, Leningrad, Moskova, Bakü, Karaçi, Tahran, Tunus ve Cezair Çağdaş Türk Gravür Sergileri. Bu sergilerin bir kısmında komiser olarak memleketimiz temsil etmiştir.
Yapıtları İstanbul, Ankara’ , İzmir resim ve heykel müzelerinde, Bursa ve kimi Anadolu sanat Galerilerinde, Bükreş Üniversitesi'nde, Paris Türkiye Büyükelçiliği'nde, Amerika'da Minesota, St. Paul Sanat Galerisi’nde, Türkiye ve yabancı ülkelerde özel koleksiyonlardadır. [10]
9 Ocak 1982'de İstanbul'da hayatını kaybetmiş, cenazesi 13 Ocak 1982’de doğduğu yer olan Heybeliada’ya defnedilmiştir. [11]