Neriman Acem Destan Kahramanı 

Osmanlıca yazılışı Neriman :  نريمان

Neriman, Farsça kökenli bir kelimedir. Sözlük anlamı ile Farsça’da; pehlivan, yiğit, kahraman anlamlarına gelir. İran esatirlerinde ise Acem destanlarının en meşhur pehlivan sülalesi olan Sam ve Zaloğlu Rüstem soyunun menbaıdır. Yani, Sam ‘ın babası, Rüstem’-i Zal’ın da dedesi olan efsanevi bir karakterdir.

Şehanmede Neriman’da oğlu Sam ve torunu Rüstem gibi pehlivandır. Oğlu Sam ile torunu Rüstem de cihan pehlivanları olmuşlardır.  Nitekim Rüstem’-i Zal, Acem kahramanları içinde en büyük pehlivan ve kahraman olacaktır.  Şehname’ye göre Neriman, Cemşîd’in soyundan gelen Atbîn’in (Abtîn) oğlu Ferîdûn[1] ve onun soyundan gelen Mînûçehr dönemlerinde yaşamıştır.

 Feridun edebiyatımızda Dehhak’ın  ölümün planlayan, Dahhak öldükten sonra tahta geçen Dahhak’ın kanının bulaştığı  Direfş-i Gayvani ( Sahtiyan önlüğü )  devletine bayrak yapan ,DEMİRCİ  GAVE sayesinde tahta, çıkarak ülkeye adaleti getiren ,Dahhak ,  Gave , sahtiyan  Direfş-i Gayvani, adalet,   iyilik ve uzun ömür, İksir-i Hayat sembolleri ile birlikte kullanılan bir hükümdardır. Neriman’ın oğlu Sâm’a, dünya pehlivanı unvanı veren de Feridun’dur. [2]

Firdevs’i ve Şehname’sinde Neriman’dan kahramanlığı ve pehlivanlığı, Sam’ın babası ve Rüstem’in dedesi olarak söz edilir.[3]  Firdevsi ve Şehnameye göre Neriman,  Feridun’un emrindeki güçlü komutanlardan birisi olmalıdır.  Nitekim şehname’ye göre Feridun’un emriyle Sipend dağına saldırması ve Sipend dağındaki kaleyi ele geçirmesi için görevlendirmiş ama Neriman bu kaleyi ele geçirmeyince yıllarca kalenin kapısında beklemiştir. Neriman’ın ölümü de bu kale kapısında bekleyiş sırasında yukarıdan başına atılan devasa bir taşın çarpması ile olmuştur.  (Tökel, 2000: 241)[4]

Şehname’de Neriman’dan Sam’ın babası, Zal’in dedesi olarak bahsedilmekte Sipend kalesi önünde ölümü anlatılmakta kahramanlığından da çok söz edilmekte, ama onun pehlivanlığı ve Feridun’un komutanı olduğuna da değinilmektedir.

Neriman, Oğlu Zal'i ( Sam) saçları, kaşları beyaz doğduğu ve Ehrimen'in soyundan gelen bir tür iblis olduğunu düşünerek  evlatlıktan reddedip onu Elbruz dağına terk eden bir baba olarak da anılır. Destana göre Neriman’ın uzun bir müddet çocuğu olmamıştır.  En sonunda güzel bir kadından bir oğlu olur. Fakat oğlu, Zal, beyaz saçlı ve beyaz kaşlı olarak doğar  Oğlu Zâl ( Sam )  saçları ve kaşları beyaz olarak doğar. Bunun zerine Neriman oğlunun kendi soyundan gelmemiş olacağını hatta bunun bir lanet olduğunu düşünerek oğlunu Elburz dağına terk eder.  Ancak Simurg gelerek Zal'ı bulur ve büyütür.  

Simurg, Zal ile ayrılırken Zal’e bir tüyünü vermiş “başın sıkışınca bu tüyü yak imdadına yetişirim “ diye tembih etmiştir.

Divan şairleri ise Neriman’ın kolları güçlü, Sam’ın babası Rüstem’in dedesi olarak zikrederler.  Sam ve Rüstem cihan pehlivanları olduğuna göre Neriman’ı da yiğit, çok güçlü ve savaşçı olarak tarif ederler.  “Divan şiirinde Neriman ismi övülen şahısla kıyas için kullanılır ve kahramanlığı ve yiğitliği sembolize edilir.”[5] Divan şairleri Rüstem ve Sam’dan bahsederlerken onların ataları olan Neriman’ı da güçlü ve yiğit oluşu ile anarlar. Neriman divan şairleri için bir kıyas unsuru olmuş özellikle kasidelerde övdükleri Padişah ve vezirleri Neriman ile kıyaslamışlar ama padişah ve vezirleri Neriman’dan daha güçlü ve daha büyük bir kahraman olarak göstermişlerdir. Bazı divan şairleri Neriman’ı elinde şimşek kılıcı ile ( berk-i samsam ) tasvir etmişlerdir. Lakin Neriman ile ilgili bahisler de  berk-i samsam  adlı bir kılıça sahip olduğuna dair bir kayıt yoktur.

Berk-i samsam kılıcı  İslam tarihinde Arap bahadırlarından Amr İbn-i Ma’di Kerb adlı bir kahramanın ağır kılıcının adıdır. İran destanlarında Gamgam adlı bir kılıç vardır. Ancak bu kılıç da Rüstem ve Kahraman ile birlikte anılır. ( BKZ. Tığ- ı Gamgam, Rüstem, Kahraman) 

Fark-ı kâma redd-i destimdir çeleng-i iftihar

Rezm-i aşkın zûr bazû- yı Neriman’ı görün     Avni bey

Neriman’ın kuvvetini görün ki muradımın başına elimin tersi ile iftihar çelengi yaptım

Cüdâ eyler serinden bîm-i tîgi hûş-ı Hûşenk'i

‘Aceb nermî verir darbı dil-i saht-ı Nerîmân'a (K.7/13)  Sünbülzâde Vehbî

Kılıcın korkusu Hüşenk’in aklını başından uzak eyler, acaba katı gönüllü Neriman’a vuruşu yumuşaklık verir mi?

Görüp gam leşkerin etrâfumuzda sanma şâhânuz

Gedâ-yı kûy-ı ‘ışkuz biz ne Sâm u ne Nerîmân’uz   Ravzi [6]

Ulüvv-i süllem-i kasr-ı celâline nisbet

Kemîne pâyesidür kürsi-i Nerîmânî       NEV’İZÂDE ATÂYÎ

Zûr-ı dest-i devleti gürz-i girân-ı satveti

Düşmen üzre hamle-i Sâm u Nerîmân eyledi   (Bâkî_Kaside-7/19)

Otursa kürsî-i divâna yer vermez

Nerîmâna Nigeh-dârân-ı dîvân-hâne seng-i nerdübân üzre   (Nedîm_Kaside-54/22)

Sen ol sâhib-kırân-ı ‘arsa-i feth ü zafersin kim

Çü mûm-ı nerm olur nîrû-yı destinden Nerîmânlar   (Nedîm_Kıt’a-4/4)

Niğah-ı satveti  lerziş  fiken  Samu Neriman’ı

Sukun-ı şevket-i hayret- fezâ  Huşeng ü Dara      Fitnat Hanım[7]

Degül mi nazm u nesr-i kıssa-i Vassâf u Firdevsî

Koyan dünyâda resm-i Rüstem ü nâm-ı Nerîmânı         Nev’î[8]

İLGİLİ YAZILARIMIZ

·         DEMİRCİ KAVA GAVE DESTANI

·         İran Destanlarında Gave Kawa

·         Dahhak ve Efsanesi ( Şiirimizde Dahhak Gave Sahtiyan )

·         Direfş-i Gayvani: Gave'nin Önlüğü Sahtiyan Bayrak

·         Feridun - Divan Şiirinde Feridun

·          İ'rec Kimdir ve İ’reç Destanı

KAYNAKÇA / İLGİLİ LİNKLER