Resim alıntı: https://izlerveyansimalar.blogspot.com/2012/07/antik-likyann-incisi-kekova.html

Aperlai Kenti Nerededir ve Nasıl Gidilir

 Aperlai kenti Sıçak Yarımadası'ndaki, Sıçak İskelesi'nin olduğu yerde bulunan bir antik kenttir.  Aperlai, Kaş ile Kekova arasında bulunan Sıçak Yarımadasında uzun ve dar bir koyun başlangıcında yer alır. Bu antik kente  Kaş'tan tekne ya da Üçağız'dan kayıkla gitmek ulaşım yönünden en kolay yolculuk şeklidir. Karadan ise Kılıçlı'da bulunan Apollonia' antik kentinden buraya uzanan 7 km lik bir antik yoldan  yürüyerek gitmek gerekecektir.  Kent adının orijinali Luwi dilinde “Aprillai” olup “Akarsu Boğazı” anlamına gelmektedir.(1) 

KEKOVA

Kekova tarihle iç içe inanılmaz güzellikler sergileyen güzel bir yurt köşemizdir. Doğal güzelliklerinin yanı sıra çok sayıda antik kente sahip olan Kekova'nın her yerinden bir tarih fışkırmaktadır. Kekova, Mavi yolculuk yapanların ve yatların uğrak yeridir. Kekova'ya denizden ulaşım Kale Çayağzı'ndan kiralanan kayıklarla da yapılabilir. Kekova'nın etrafında çok sayıda antik kent bulunur. Aperlai kenti 'de bu antik kentler içinde sadece bir tanesidir. Sıcak İskelesindeki Aperlai, Batık Kent, Kaleköy'deki Simena, Üçağız'da bulunan Theimussa, Gökkaya koyu üzerindeki Istlada birbirine çok yakın olan antik kentlerin bazılarıdır. ( Bkz. .edebiyadvesanatakademisi.com/forummesaj/265-antipelos_ve__nisa_)  

Aperlai, küçük bir Likya liman kentidir. M.Ö. V. ve IV. yüzyıla ait eserlerdeki yazıtlar ve sikkler Lykia dili ile yazılmıştır. (1) Bu  yazılar ve gümüş sikkeler, Aperlai’ın Lykia Birliği öncesi bir tarihinin de olduğuna işaret etmektedir. (2) Bu kentin bir kısmı depremler veya suların yükselmesi sonucu denizin altında kalmış, bir kısmı da karada bulunmaktadır.

"Kekova tarihle iç içe inanılmaz güzellikler sergiler. Kekova'ya denizden ulaşım Kaş ve Kale Çayağzı'ndan kiralanan kayıklarla yapılabilir.

Kaş'tan sonra Uluburun geçilerek Kekova'ya doğru yol alındığında önce Sıcak Yarımadası ile karşılaşılır. Sıcak İskelesinde Aperlai antik kenti, yarımadanın ucunda Toprakada ve Karaada yer alır. Bundan sonra Kekova Adası uzanmaktadır. Bu adadan dolayı tüm bölge Kekova adıyla anılmaktadır. Kekova Adası depremlerle biraz suyu batmış bu nedenle buraya batık şehir denilmiştir. Kekova Adası'nın karşısında Kaleköy ve biraz ileride de yatlar için sakin bir koy olan Üçağız Köyü bulunmaktadır. "

Kekova'nın kıyılarındaki  bu kentlerden başka Kılıçlı'da Apollonia, ( Bkz. .edebiyadvesanatakademisi.com/forummesaj/276-apollonia_)  Üçağız'a 2 km uzaklıkta yol üzerindeki Çevreli'de Tyberissos antik kenti vardır. Tyberissos ovaya bakan 365 m yükseklikteki bir tepe üzerindedir. Dağın eteklerinde bir düzineye yakın Lykia lahdi ve güvercin yuvası şeklindeki Lykia kaya mezarları bulunur. Kısaca Aperlai'ye gitmek demek yakınlarındaki bu antik kentleri ve eşsiz güzellikteki Kaş ile Kekova'yı da yakından tanımak ve gezmek demektir.

 


Aperlia'nın Tarihçesi

Aperlai,  ele geçen sikkelerden anlaşıldığı kadarıyla bir Lykia şehridir.  Bu sikklerden ve diğer buluntulardan şehrin tarihinin M.Ö. V. veya IV. yüzyıla kadar inebildiği anlaşılmaktadır. İsindi, Simena ve Apollonia  kentleri ile birlikte Lykia Birliği içinde bulunan Aperlai, aynı zamanda bu  birliğin başkenti olan bir şehir  görünümündedir.(2)

Aperlai’ın diğer Roma egemenliğindeki Lykia şehirleri gibi yalnız III. Gordianus zamanında sikke basma yetkisine sahip olduğu, Lykia Birliği sırasında üç kentin, bazı kaynaklara göre ise dört kentin “tek oya” sahip olduğu birliğin başında bulunduğu saptanmıştır. (1)

Bilge Umar’a göre adı ‘Akarboğaz’ anlamına gelen Aperlai’nin varlığını, MS 5. yüzyıla ait, adına basılı gümüş sikkelerin bulunmasından öğreniyoruz.  Roma devrinde komşuları Isında, Apollania ve Simena ile bir ortak vatandaşlık oluşturarak Likya eyalet meclisinde tek oyla temsil edilme hakkını kazanmış, tarihte önemli bir rolü bulunmayan kent, MS 141’deki büyük depremden zarar görerek yıkılmıştır. (1) Bizans dönemine ait kalıntılara da rastlanılabildiğine göre kent varlığını Bizans döneminde de sürdürmüştür. Türklerin Anadolu'yu işgali sırasında kentin tamamen terk edilmiş olduğu ve Tükler tarafından bir yerleşim yeri olarak kullanılmadığı söylenebilir. Nitekim 16 yy da buraya uğrayan Piri Reis, Kitab-ı Bahriye’sinde bu antik şehir 16. yüzyılda, tamamen terk edilmiş durumda olduğunu  ve   3–5 balıkçı ailesinin barındığı korunaklı bir liman olarak kalmış bir halde olduğunu bildirmiştir. (3)

Şehrin her yanı surlarla çevrilidir. Deniz kenarındaki surlar, aralıklı kulelerle takviye edilmiştir. Roma döneminde yapıldığı sanılan ve  dikdörtgen bir alanı çeviren surlar yer yer görkemli bir görünüşe sahiptir.(4)


Aperlia'daki Antik Kalıntılar ve Antik Şehrin Nitelikleri

Kentin kalıntıları denize doğru inen tepenin eteklerinde, körfezin kuzey tarafında yer alır. Aperlai antik kenti, deniz kenarından başlayarak, akropole doğru uzanan kulelerle takviye edilmiş surlarla çevrilmiştir. Kuzey surların üstünde kare planlı üç adet savunma kulesi görülür. En iyi korunmuş durumda olan Batı duvarı, ikisi düz biri kemerli üç kapıya sahiptir. Güney duvarı ise tepe yamacına dik olarak devam eder. Günümüzde büyük ölçüde tahrip olmasına rağmen orta kısmında şehre girişi sağlayan, iki yanında birer kulesi bulunan bir kapı yer almaktadır. (5)
Surun dışındaki diğer kalıntılar Bizans ve sonrası dönemlerden kalmadır. Surun güney tarafı ise çok harap vaziyettedir. Bu yönde iki yanında kulelerle takviye edilmiş bir ana giriş kapısı da bulunduğu düşünülmektedir. Bu kapı günümüzde mevcut değildir.  Kuzeybatı köşesinde bir kilise ve güneydoğu köşesindeki şapel dışında belirli bir yapı bulunmaktadır. (4)

"Surun doğusunda hemen hepsi yuvarlak kavisli kapağa sahip çok sayıda lahit bulunmaktadır. Bunların bazıları erken dönem surları ile sahil arasında yer alır. Böylece bu alanın daha sonra duvarlarla çevrilen şehre ait olduğu anlaşılmaktadır. Aperlai'nin rıhtımı ve buna bağlı yapılar bugün su altında kalmış olup deniz altındaki görüntüler yer yer izlenebilmektedir. "  (4)
Tüm Likya liman kentlerinde olduğu gibi Aperlai’da da limana yakın iki adet Roma dönemi hamam kalıntısı vardır. Birisi akropolün kuzeybatı köşesinde diğeri de güneydoğu köşe de olmak üzere iki adet  Bizans kilisesi  bulunur. İ.S. 6.-7. yüzyıllara tarihlenen her iki kilisede bazilikal planda inşa edilmiş olup, erken Bizans kilise mimarisini yansıtır. Orta geniş koridorun her iki yanında, iki dar koridor, sonunda ise yarım daire planlı apsis yer alır. (6)
Dalaman ile Antalya arasında yer alan Aperlai, batık kenti ve lahitleri, adeta bir açık hava müzesine benzer. Kekova Körfezinde ve  Kaş'ın etrafında Istlada, Apollonia, İsinda, Kyaenai gibi antik kentler yanında ismi bilinmeyen birçok harabe yeri  daha bulunmaktadır. Bunlar irili ufaklı antik yerleşimlerdir. Örneğin Tüse Köyü'nün yakınındaki alçak bir tepe üzerinde Tysse adında küçük bir yerleşme bulunur. Hepsi de Likya kentleri olan bu şehirlerarasında en önemli kent şüphesiz  Aperlia'dır. (7) Şehrin bir kısmı depremler sonrasında denize gömülmüştür. Kentin nekropolü kale surlarının doğusunda yer almakta olup çok sayıda Likya lahitleri bulunmaktadır. Rıhtım, rıhtıma ait binalar ile rıhtıma yakın yapıların kalıntıları bugün sular altındadır. (5) Bir kaç metre denize gömülen şehrin kıyılarında lahitler, pek çok yapı parçası suların altındadır.  İnönü Körfezi  içindeki lahidiyle ünlü Simena  bunlardan birisidir.

Biraz da kenti iyice inceleyen başka bir bakış açısından Aparlai kentinin nasıl betimlendiğini aktaralım:  "Kent çok fazla ziyaret edilmediğinden  şehri dolaşmanın en iyi yöntemi bir biçimde surlara çıkmak. Kenti çevreleyen geniş surlardan görülen kuşbakışı manzarayla ören yerinin yapısı hakkında daha net bir bilgiye sahip olmak mümkün. Dikdörtgen biçimindeki şehir duvarlarının Kaş yönündeki İnönü Körfezi ve Uluburun’a bakan batı bölümünde üç adet kapı göze çarpıyor. Kuzey tarafında ise üç kule yükseliyor. Sık çalılık ve yörede Pırnar adı verilen ağaççıklarla kaplı kalenin içinde küçük bir kilise ile şapelin harabeleri görülebilir. Kaledeki en güzel görüntü, güney burçlardaki koy manzarasıdır. Tiyatrosu bulunmayan antik şehrin sur dışındaki diğer kalıntıları Bizans ve sonraki dönemlere tarihleniyor. Kalenin kuzey tarafındaki sarnıç, muazzam işçiliğiyle dikkat çekici. Kentin güney yamacından başlayan ve denize kadar devam eden nekropolis alanında yerel kireçtaşından yapılma semerdam alınlıklı birçok lahit yer alıyor." (4)

Aperlai antik kenti sadece bir kent değil, Kaş, Kekova, civarındaki diğer bir çok antik kentle birlikte oluşan doğal ve tarihi güzelliklerin çerçevelediği değerli bir inceleme alanıdır.

Dolichiste (Kekova) ve Civarında antik Kentler 

Mavi yolculuk yapanların da gözdesi olan ve yatların emin bir şekilde demirlediği Kekova’ya Kaş ve Kale Çayağzı'ndan kiralanan kayıklarla ulaşılır.

Antalya ilinin Demre ilçesi yakınlarında Kaleköy ve Üçağız açıklarındaki küçük, kayalık bir adadır. 4.5 km²'lik yüzölçümlü üzerinde kimse yaşamayan ama pansiyonları ve kafeleri bulunan adaya ulaşım teknelerle sağlanır. Kekova ve çevresi 18 Haziran 1990'da Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından sit alanı ilan edilmiştir. ( 8 . https://tr.wikipedia.org/wiki/Kekova)

Kaş’tan, Uluburun ve Kekova'ya yol alındığında önce Sıcak Yarımadası ve Aperlai antik kenti, yarımadanın ucunda Toprakada ve Karaada yer alır. Bundan sonra Kekova Adası uzanmaktadır. Kekova depremlerle suya ve buraya batık şehir denmiştir. Kekova'nın karşısında Kaleköy ve biraz ileride yatlar için bir koy olan Üçağız Köyü bulunur.

Üçağız’a, Fenike - Kaş karayolundan Kekova levhasının bulunduğu yola sapıldığında 19 km sonra ulaşılır. Burada birçok antik kent vardır. Sıcak İskelesindeki Aperlai, Batık Kent, Kaleköy'deki Simena, Üçağız'da bulunan Theimussa, Gökkaya koyu üzerindeki Istlada birbirine çok yakındır. Deniz kenarındaki bu kentlerden başka:  Kılıçlı'da ki Apollonia, Üçağız'a 2 km uzaklıkta Çevreli'deki Tyberissos antik kenti bulunur.

Tyberissos eski adı Tirmisin olan ovaya bakan 365 m yükseklikteki bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Dağın eteklerinde bir düzineye yakın Lykia lahdi ve güvercin yuvası şeklindeki Lykia kaya mezarları bulunmaktadır ki bunlar Hellenistik ve Roma Çağı'na aittir. (9) Antik şehir tepenin iki zirvesinde yer alır. Kuzeyde şehrin akropolisi, bulunmaktadır. Daha alçak olan güney tepesinde ise Dor düzenindeki Apollon tapınağının üzerine onun taşları ile yapılmış olan bir kilise bulunur.

Çevreli'den Kapaklı'ya doğru 4 km sonra İnişdibi denilen yerin doğusunda Istlada antik kenti vardır. Buradaki şehirler küçük olduğundan birkaçı birleşerek Lykia Birliği içinde temsil edilmekteydiler. Örneğin; Aperlai, Simena, Apollonia ve İsinda bu birlik içinde temsil ediliyordu.  Çevreli'den 2 km sonra Kekova'ya ulaşılır. Bu yol Üçağız'da bitmektedir. Ancak buradan teknelerle Kaleköy'deki Simena, Batık şehir, Sıcak İskelesi'ndeki Aperlia görülebilir.

Kekova Adası

Adada Bizans Devri'ne ait bir kilisenin apsisi ayaktadır. (9) Adada Kazı yapılmadığı için adanın tarihi hakkında belirli bulgular yoktur. Tersane Koyu'na göre sağ tarafta batık şehrin su içindeki kalıntıları görülebilir. Kıyıya takip ettiğimizde, antik Kekova evlerin sulara gömüldüğünü ve merdivenlerin denize indiğini görebilir. 

İlgili Linkler:

• Antalya Müzesi Tanıtımı
• Antalya'da Çağlayanlar
• ANTALYA ANTİK KENTLERİ
• Didyma Didim ve Apollon Tapınağı
• ARIASSOS ANTİK KENTİ ANTALYA
• Cadyanda Antik Şehri Üzümlü Fethiye
• Türkiyedeki Başlıca Antik Kentler ve Yerleri
• Antalya'nın Tarihi Turizmi ve Antik Yerleri

1. https://kvmgm.turizm.gov.tr/TR,44861/aperlai-sicak-iskelesi.html
2. George E. Bean, Eski Çağda Lykia Bölgesi, 1998,sf. 105-107;
3. Cevdet Bayburtluoğlu, Lykia, 2004, sf. 234-236; C
4. https://iyiturks.blogspot.com/2012/04/antik-kentler-aperlia.html
5. https://antalya.batiakdeniz.com/genelbilgi.php?gizlisayfaid=282
6. Skylife Dergisi
7. https://www.edebiyadvesanatakademisi.com/forummesaj/276-apollonia__kenti__kas_kilinclar_k%C3%B6yu.html
8. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kekova
   
9. İlhan AKŞİT'in "Işık Ülkesi LYKİA"
   

Resim alıntı: https://www.tgdturkey.com/tr/antalya/foto-galeri/aperlia/aperlia-210.html